Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Interactive

Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa – tūhuratanga amio

View in English

He kohikohi tēnei pāhekoheko i ngā tū momo rauemi ako, whakaako hoki he mea hoahoa hei whakahihiri, hei whakahihiko, hei poipoi anō hoki i ngā wheako ako tino whaikiko nei – me te aronui tonu ki te ao manu ā-rohe e pātata ana ki a koe, otirā, te whai wāhi atu hoki ki Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa.  

Tīpako i konei ki te tirotiro i te katoa o te kape tuhi, ngā hononga ki ngā rauemi whakaako me te mōhiohio manatārua 

Tirohia ki te reo Ingarihi

Kua whakawhanaketia tēnei rauemi hei whakahihiri, hei whakahihiko, hei tautoko hoki i te whakaako kei roto, kei waho hoki i te akomanga. He ataata pakiwaituhi tāoreore poto kei roto i tēnei rauemi, ko Te Ariki te kaitaki – ka kōrero ia ki ōna aropā, ka whakatakoto hoki i a ia te mānuka ki mua i te aroaro o ōna hoa – arā, ki te ako, ki te atawhai, me te tiaki i ō tātou manu. Kei roto anō hoki ko te huinga mōhiohio me ngā hononga mā ngā kaiako me ngā tauira hei ruku mā rātou i te akoranga, te māramatanga me te whai whakaaro anō ki te ao manu i tō tātou taiao.

Ko te whai a Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ko te whakamanawa i te kaitiakitanga i runga i ngā kohakoha pūtaiao kirirarau ki te whakapiki i te mātauranga me te whakamōhiotanga o ngā momo manu ahakoa māori, rāwaho rānei.

He tūranga matua tā ngā raraunga puiaki ka kohia i te roanga atu o te motu ki te aroturikitanga me te māramatanga ki te tūnga o ngā taupori manu i Aotearoa, he mea whakatairanga i te whai wāhitanga o te hapori i te kaupapa atawhai, ka mutu, e ārahi ana hoki i ngā mahi haumaru i te kanorau koiora i ngā wāhi noho tāone, noho tapa tāone rānei.

Hei whakamahi i tēnei pāhekoheko, nekehia tō kīore, tō matimati rānei ki runga ake i tētahi o ngā pouaka whai tapanga me te pāwhiri ki te tiki atu i ētahi atu mōhiohio.

He kape tuhi

Ngā kōrero o nehe a ngā manu  

Ko tā tēnei ataata pakiwaituhi tāoreore he whakahihiri i ngā ākonga ki te tūhura i te ao manu e noho pātata ana ki a rātou. He wāhanga tēnei o tētahi tūhuratanga amio mō ngā kura i Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa nā Manaaki Whenua.

He aha tō mōhiotanga mō ngā Manu? Ko tā tēnei ataata he whakatenatena i a tātou ki te rapu mātauranga mō ngā manu e karapoi nei i a tātou. He ara hoki tēnei ki te huritao i ngā manu kua kore e kitea ināianei, engari i kitea e ō tātou tīpuna. E taea ai tēnei te whakamahi hei tīmatanga o tētahi tūhuratanga amio whakaako hei whakahihiri i te  ākonga kia whai whakaaro me te mātai anō i ngā manu i tō tātou nei rohe.

Ngā Rauemi

Whai wāhi atu ki ō pūrākau ā-rohe mō ngā manu ka kitea ināianei, me ngā manu kāore e kitea ana ināianei. Pātai ki tō kuia, ki tō koro, ki tō whānau rānei mō ngā huringa i te taiao kua kitea atu e rātou i te wāhi e noho nei koe, kei reira rānei tō kura. He aha ngā mea ka hiahia whakarerekē koe hei ngā rā e heke mai nei?

  • Manu – onamata, inamata, ānamata – tuhinga 

  • Protecting native birds – tuhinga 

  • Kei roto i te rangatū Connected a Te Tāhuhu o te Mātauranga ko ngā tuhinga me ngā rauemi tautoko kaiako e whai ake nei: The takeaway table, What Alice saw, Keep your cat inside me Bringing back the birdsong

  • Our changing ecosystems – rārangi wā

  • Conserving native birds – introduction – he kohinga rauemi

He wāhanga tēnei ataata o te huinga rauemi – Te Tatauranga o ngā Manu Māra – mō ētahi atu rauemi.

He kape tuhi 

Kia ora, ko Te Ariki ahau!

Kei te mōhio koe ko ngā manu ngā tamariki nō Tāne Mahuta? He aha tō tātou mōhiotanga e pā ki ngā manu, atu i ā rātou huruhuru ātaahua me ā rātou tīoriori reka! E hiahia ana koe te mōhio? Whai mai ēnei kōrero kia ako ngā tahi tātou ngā āhuatanga maha ō ā tātou hoa manu!

Ngā mihi
I whakaputaina tēnei ataata i te mahi tahi ki Manaaki
Whenua. He tino mihi ki Te Ariki mō te reo o te ataata. 

Tautohunga manu

Kei te āhukahuka koe ki ngā karanga manu i tō rohe? Kua tū noa iho koe ki te whakarongo ki te waiata a te manu i tō kura, i tō kāri rānei? Kia taunga ai ki ngā momo waiata manu rerekē tētahi o ngā pūkenga tautohu i te manu. He mea whakapakari hoki i tō āhei mātai.

I tēnei ataata, kei te whakatenatena a Te Ariki i ngā ākonga ki te tūhura i te ao manu o tō rātou rohe. He wāhanga tēnei o tētahi tūhuratanga amio kia whai wāhi atu ngā kura ki Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa nā Manaaki Whenua. 

Ngā Rauemi  

He wāhi nui tō te raraunga puiaki ka kohikohia ā-motutia i te aroturukitanga me te whakamōhiotanga o te tūnga o ngā taupori manu i Aotearoa, e whakatairanga ana i te whai wāhitanga o te hapori i ngā kaupapa atawhai, e ārahi ana hoki i ngā mahi whakahaumaru i te kanorau koiora i ngā wāhi noho tāone, noho tapa tāone rānei.

  • Ngā urutaunga me te tautohunga manu – tuhinga

  • Birds – structure and function – tuhinga

  • Birds in my backyard – ngohe

  • Observation activities – kohinga ngohe

  • Titiro – observing my environment – tuhinga

He wāhanga tēnei ataata o te huinga rauemi – Te Tatauranga o ngā Manu Māra – mō ētahi atu rauemi.

He kape tuhi

E mōhio ana koe te rerekētanga o te korokoro tūī ki te tīoriori o te korimako? I a koe i te māra, e mōhio ana koe i ngā tangi o ngā manu ka rangona e koe? E hiahia ana koe te mōhio? Ki te mōhio koe kaore e kore ka whakaaro tō kuia me tō koroua kei runga noa atu koe!

Ngā mihi
I whakaputaina tēnei ataata i te mahi tahi ki Manaaki
Whenua. He tino mihi ki Te Ariki mō te reo o te ataata. 

Ngā kōrero o nehe a ngā manu

Ko tā tēnei ataata pakiwaituhi tāoreore he whakahihiri i ngā ākonga ki te tūhura i te ao manu e noho pātata ana ki a rātou. He wāhanga tēnei o tētahi tūhuratanga amio mō ngā kura i Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa nā Manaaki Whenua.

He aha tō mōhiotanga mō ngā Manu? Ko tā tēnei ataata he whakatenatena i a tātou ki te rapu mātauranga mō ngā manu e karapoi nei i a tātou. He ara hoki tēnei ki te huritao i ngā manu kua kore e kitea ināianei, engari i kitea e ō tātou tīpuna. E taea ai tēnei te whakamahi hei tīmatanga o tētahi tūhuratanga amio whakaako hei whakahihiri i te  ākonga kia whai whakaaro me te mātai anō i ngā manu i tō tātou nei rohe.

Ngā Rauemi

Whai wāhi atu ki ō pūrākau ā-rohe mō ngā manu ka kitea ināianei, me ngā manu kāore e kitea ana ināianei. Pātai ki tō kuia, ki tō koro, ki tō whānau rānei mō ngā huringa i te taiao kua kitea atu e rātou i te wāhi e noho nei koe, kei reira rānei tō kura. He aha ngā mea ka hiahia whakarerekē koe hei ngā rā e heke mai nei?

  • Manu – onamata, inamata, ānamata – tuhinga 

  • Protecting native birds – tuhinga 

  • Kei roto i te rangatū Connected a Te Tāhuhu o te Mātauranga ko ngā tuhinga me ngā rauemi tautoko kaiako e whai ake nei: The takeaway table, What Alice saw, Keep your cat inside me Bringing back the birdsong

  • Our changing ecosystems – rārangi wā

  • Conserving native birds – introduction – he kohinga rauemi

He wāhanga tēnei ataata o te huinga rauemi – Te Tatauranga o ngā Manu Māra – mō ētahi atu rauemi.

He kape tuhi 

Kia ora, ko Te Ariki ahau!

Kei te mōhio koe ko ngā manu ngā tamariki nō Tāne Mahuta? He aha tō tātou mōhiotanga e pā ki ngā manu, atu i ā rātou huruhuru ātaahua me ā rātou tīoriori reka! E hiahia ana koe te mōhio? Whai mai ēnei kōrero kia ako ngā tahi tātou ngā āhuatanga maha ō ā tātou hoa manu!

Ngā mihi
I whakaputaina tēnei ataata i te mahi tahi ki Manaaki
Whenua. He tino mihi ki Te Ariki mō te reo o te ataata. 

Kahawhiri me te tohe tū a ngā manu

I tēnei ataata pakiwaituhi tāoreore ka whakatakoto a Te Ariki i te wero ki te ako mai i ō tātou tūpuna kia tū ai koe hei kaitiaki o tō tātou taiao ā-rohe. Ko te tohe tū tētahi wāhanga nui o te whakatewhatewha. Kei a koe te nui, te iti rānei o te tohe tū ki te āwhina i te ao manu – ahakoa te iti, te nui rānei he mea nui tonu! Ka taea te whakatō rākau i tō iāri, te tuhi reta rānei ki te kaunihera ā-rohe ki te tiaki i te nōhanga ā-rohe, te whai wāhi atu rānei ki Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa. 

Ngā Rauemi 

Nā, kua oti te kohikohi i ngā mōhiohio mō ngā manu i tō tātou rohe – ka ahatia aua kōrero ināianei? He pēhea ki a koe, ki ō kare ā-roto ngā raraunga kua kohikohia e koe? He tohe tū anō e taea ana e tātou hei tiaki i ngā manu e noho ana ki tō tātou rohe? He aha te mahi kia whakahokia mai ngā manu? 

  • Ngā tohe tū mā ō tātou manu – tuhinga

  • Taking action for conservation – whakangungu Kaimahi huinga ā-ipurangi

  • Conservation resources – planning pathways – ngohe

  • Predator Free 2050 vision – ngohe

  • Bringing back the birdsong – ngohe

He wāhanga tēnei ataata o te huinga rauemi – Te Tatauranga o ngā Manu Māra – mō ētahi atu rauemi.

He kape tuhi

I mōhio ō tātou tūpuna me pēhea te noho tahi me te taiao. I tiaki rātou tō tatou taiao hei tāonga mo ngā rangatira o apōpō. Me pupuri tātou ki ēnei kōrero hei tiaki, hei manaaki i tō tātou taiao.

Ngā mihi
I whakaputaina tēnei ataata i te mahi tahi ki Manaaki 
Whenua. He tino mihi ki Te Ariki mō te reo o te ataata.

He whakamihi

Ko tēnei rauemi i waihangatia i te mahi tahi i a Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa. 

Logos of Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

See more

He whare rangahau Karauna a Manaaki Whenua. Ko tāna tino kaupapa ko te whakahau i te auahatanga i roto i te whakahaere i te kanorau koiora me ngā rawa whenua. Ko tētehi kaupapa ā-motu, ko Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa. Ko ngā raraunga e kohia ana mai i ngā kairangahau kirirarau hei awhina i ngā kairangahau me ngā kaiwhakamahi ki te marama me pehea te oranga, te noho a ngā manu i ngā wero taiao.

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research
Referencing Hub media

Glossary

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research and The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato 
Published: 17 June 2024
Referencing Hub media

Explore related content

Appears inRelated resources
Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

Article

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

E whai ana Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ki te whakamanawa i te kaitiakitanga mā roto i ...

Read more
Ngā ariā o Te Ao Māori kei roto i te kēmu Kiwi Kai

Article

Ngā ariā o Te Ao Māori kei roto i te kēmu Kiwi Kai

Te ao Māori me te kēmu Kiwi Kai whakataruna ahuwhenua

Read more
Ngā mātauranga me te whakamahi a te Māori i ngā hekaheka

Article

Ngā mātauranga me te whakamahi a te Māori i ngā hekaheka

He whānui te mōhio o ngā tūpuna ki ngā hekaheka me ngā tini painga o ētahi. Ko ētahi he kai, ...

Read more
Te Tatauranga o ngā manu māra – te tūhura raraunga

Article

Te Tatauranga o ngā manu māra – te tūhura raraunga

He tohunga ō tātou tūpuna mō te āta mātaitanga. He mea whakamōhio i a rātou ngā raraunga mai i ngā ...

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato