Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Article

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

View in English

E whai ana Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ki te whakamanawa i te kaitiakitanga mā roto i ngā kohakoha pūtaiao kirirarau ki te whakapiki i te mātauranga me te whakamōhiotanga o ngā momo manu ahakoa māori, rāwaho rānei.

Kei te mōhio koe ki ngā ingoa o ngā manu e kite ana koe i tō mara, i te papa kura rānei? Me pehea e mōhiotia ai koe? He aha ngā āhuatanga ka taea e koe te mātai hei kohikohi i ngā mōhiohio e hiahiatia ana koe? Whakamahia ōu āhuatanga - he aha ngā mea e kite ana, e rongo ana koe?

Graphic of a marae, person with a clipboard and tūī

Ngā whānau, ngā hapū me ngā iwi

See more

E ngākau nui ana ō tātou hapori ki te oranga o tō tātou pūnaha rauropi e ora ai ngā momo kararehe katoa. He mea nui ō tātou manu ki te kanorau koiora ahurei o Aotearoa me te whakapūmautanga o te whakatairitenga kaiao.   

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research
Referencing Hub media

Ngā hononga ki ngā mea ora, kāore e oreore rānei

Ki tā te iwi Māori titiro he hononga ngātahi tō ngā mea katoa ahakoa ora, kāore rānei e oreore. Ka whakaahuatia ēnei hononga i roto i te whakapapa, ā, ka whakamahia ngā tūmomo ara hei taki i te pūrākau o te putanga mai o te tangata, te whenua, ngā tipu me ngā kararehe ki te whaiao, ki te ao mārama. 

Ko te tangata, ko ngā tipu, me ngā kararehe, katoa, he uri whakaheke nā Ranginui e tū nei, nā Papatūanuku e takoto nei, me ā rātou tamariki, nā reira, ko te tikanga o tērā kua tuituia tātou te tangata ki tēnei mea te kanorau koiora. He mea nui kia whai whakaaro ki ngā ariā o te mauri, te mana, te tapu me te wairua i te hononga i waenga i te tangata me te ao tūroa.  

Ā tangata whenua nei he tūranga ā tātou hei kaitiaki ki te tiaki i te mauri, te wāhi tapu me ngā taonga māori i ō tātou wāhi ake. Kei roto i te kaitiakitanga ko te mana tiaki, ko te mana rāhui o te whenua, me te Māori me tōna ake pūnaha whakahaere rawa hei tokotoko i te tangata me ngā rawa taiao mō te ānamata e tū mai nei. E whakaahuatia te hononga i waenga i te hauora o te pūnaha rauropi me te oranga o te tangata e te whakataukī e whai ake nei: 

Ko ahau te taiao, ko te taiao, ko ahau.

Illustration by Isobel Te Aho-White from article Te Tapa Ingoa.

Whanaungatanga

See more

Ki tā te iwi Māori, he whanaunga ngā momo katoa nā te whakapapa, te whanaungatanga rānei. I ngā orokoranga Māori, ka hono katoa ngā mea i te ao ki a Ranginui rāua ko Papatūānuku. Nā tēnei pou tarāwaho, ka herea tātou katoa nā te whakapapa.

Rights: Nō te Karauna te manatārua nā Isobel Te Aho-White te pikitia, i tētahi ātikara Te Tapa Ingoa.
Referencing Hub media

Ko te mātairangi me te rāhui   

He kōkiri pūtaiao kirirarau Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa ā-tau e whakatakoto i ngā ara mā te ākonga ki te whai wāhi atu ki te ngohe mātakitaki manu ngāwari e honohono i a rātou ki te ao tūroa kia hua mai ai hoki hei kaipūtaiao kirirarau. E taea ai te mahi hei ngohe akomanga, hei ngohe kāinga hoki/rānei.   

Ko ngā whāinga matua o tēnei rangahau ko: 

  • Te aroturuki i ngā taupori manu mā te taki huringa i roto i te wā me te whakarato i te raraunga puiaki mō ngā kaupapa atawhai. 

  • E honohono ana ki te iwi whānui mā te whakatairanga i te mōhiotanga mō ngā momo manu ā-rohe me ō rātou tūranga kaiao, me te whakatītina i te hononga i waenga i te tangata me te ao tūroa. 

  • Te kohikohi raraunga mō te rangahau ā-pūtaiao i ngā tū ia taupori manu me te hauora o te nōhanga. 

Ngā rauemi ki te tautoko i Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

Kua oti i a mātou te whakawhanake i te huinga o ngā rauemi mā ngā kaiako me ngā tauira hei ruku mā rātou i te akoranga, te māramatanga me te whai whakaaro anō ki te ao manu i tō tātou taiao. I hangaia ai ēnei rauemi whakamōhio hei whakaawe, hei whakamārama, hei whakawhānui i te akoranga mō ā tātou tamariki. 

Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa – tūhuratanga amio

See more

He kohikohi tēnei pāhekoheko i ngā tū momo rauemi ako, whakaako hoki he mea hoahoa hei whakahihiri, hei whakahihiko, hei poipoi anō hoki i ngā wheako ako tino whaikiko nei – me te aronui tonu ki te ao manu ā-rohe e pātata ana ki a koe, otirā, te whai wāhi atu hoki ki Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa.  

Tīpako i konei ki te tirotiro i te katoa o te kape tuhi, ngā hononga ki ngā rauemi whakaako me te mōhiohio manatārua 

Tirohia ki te reo Ingarihi

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research and The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato 
Referencing Hub media

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa

He wāhanga tēnei tuhinga o tētahi huinga rauemi mā ngā kaiako me ngā tauira hei ruku māna ko te akoranga, ko te māramatanga me te whai whakaaro anō ki te ao manu i tō tātou taiao. Anei anō ētahi atu o te huinga rauemi:

  • Manu – onamata, inamata, ānamata

  • Ngā urutaunga me te tautohunga manu

  • Te Tatauranga o ngā Manu Māra – he tūhura raraunga

  • Ngā tohe tū mā ō tātou manu

  • Yvonne Taura – kairangahau Māori

  • Milly Grant-Mackie – kairangahau Māori 

Ngā ihirangi e whai pānga ana

Ka whakarato te tuhinga PLD Garden Bird Survey – a context for learning i te kōrero mō te rangahau me ngā hononga ki ngā momo rauemi.

Me ako mō te papānga o te decline of bird populations i Aotearoa ki te tukanga ruinga hae me te ruinga o ngā kākano.

Hono atu ki ngā ākonga o te kaupapa Kids Restore the Kepler project i a rātou e whakapau kaha ana ki te whakatutuki i tō rātou kaupapa: kia whakahokia te kōkī ki te Ara Kepler.

Me ako he pēhea te whakakāwaitanga o ngā manu hei endemic, native or introduced.

Ngā hononga whai hua

Haere ki New Zealand Garden Bird Survey website mō ētahi atu rauemi.

Haere ki te paetukutuku o te Environment Foundation mō ētahi mōhiohio e pā ana ki te Māori and biodiversity.

He Whakamihi

Ko tēnei rauemi i waihangatia i te mahi tahi i a Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa. 

Logos of Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

See more

He whare rangahau Karauna a Manaaki Whenua. Ko tāna tino kaupapa ko te whakahau i te auahatanga i roto i te whakahaere i te kanorau koiora me ngā rawa whenua. Ko tētehi kaupapa ā-motu, ko Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa. Ko ngā raraunga e kohia ana mai i ngā kairangahau kirirarau hei awhina i ngā kairangahau me ngā kaiwhakamahi ki te marama me pehea te oranga, te noho a ngā manu i ngā wero taiao.

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research
Referencing Hub media

Glossary

Published: 17 June 2024Updated: 5 August 2024
Referencing Hub articles

Explore related content

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa – exploring data

Article

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa – exploring data

Careful observation is something our tūpuna were experts at. Data collected from observations informed them in the care of mahinga ...

Read more
Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa – resources for kura

Article

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa – resources for kura

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa | New Zealand Garden Bird Survey strives to encourage kaitiakitanga through citizen ...

Read more
Bellbird: Olive green, dark wing & tail feathers & curved beak

Article

Ngā manu a Tānemahuta

Aotearoa New Zealand is known worldwide for its unique native birdlife. Ngā manu a Tānemahuta have been taonga from the ...

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato