Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Article

Te whakaora ake i te kōura

Me pēhea te whakaora ake i ngā taupori kōura?

Ngā mahi matua

Tūāmahi 1: Me kōrero tahi ki ngā whānau, ngā hapū me ngā iwi, kia mōhiotia ai ā rātou kōrero me ō rātou mātauranga Māori e pā ana ki te kōura.

  • Kōrerotia ngā whakapapa o te kōura

  • Tuhia ngā wāhi, ngā wā me ngā tikanga mahi kōura

  • Tautohua te rerekē haere o aua tikanga me ngā taupori kōura i te takanga o te wā

  • Matapakia ngā pūtake o te paheketanga, i te mea me mātua whakatika ngā āhuatanga i paheke ai, hei tauira, me whakatupu otaota, rākau anō ki ngā parenga, me whakakore haere ngā taru wai me te nui pea o ētahi momo ika kino, mēnā kei reira ētahi.

Spotlighting kōura (freshwater crayfish) along Lake Taupō

Te rama kōura

See more

He rangatahi nō Ngāti Tahu-Ngāti Whaoa e rama kōura ana i Taupō-nui-a-Tia.

Rights: Manatārua: Dr Ian Kusabs
Referencing Hub media

Tūāmahi 2: Whakaarohia te pūnaha hauropi me te whakapapa taiao o te pūnaha, kia mārama ake ai koe ki ērā āhuatanga.

  • Ko ngā wāhi tino pai mō te whakaora ake i te kōura, ko ērā e pai ana te wai, e iti ana hoki te parakiwai hungahunga.

  • Whiriwhiria me pēhea te aukati i ngā pānga kino o ngā whenua kei te taha tonu o te wai. Hei tauira, me whakatū taiapa pea hei ārai atu i ngā kararehe pāmu. He tino pai ki te kōura ngā tauwharenga me ngā para rākau kua pae ki ngā tahataha.

  • He hua anō pea ka puta ki ētahi atu momo ika pērā i te tuna, i te kōkopu, i te īnanga, i te pōrohe, me ētahi tuaiwi-kore pērā i te caddisfly, i te mayfly, i te stonefly, i te ngata me te ngākihi.

  • Āta tātarihia te wai (hei tauira, whakamahia te Stream Health Monitoring and Assessment Kit, SHMAK), kia mōhiotia ai he aha katoa ngā momo – kōura mai, ika mai, aha mai – kei te wai i tēnei wā. Ka noho tēnei hei paetīmata, e pai ai te ine i ngā rerekētanga i te takanga o te wā.

Kōura monitoring kit includes: net, calipers, bucket & notes

He kete mō te aroturuki i te kōura

See more

Kei te kete aroturuki kōura ngā mea katoa tērā e hiahiatia e te hapū, te kura, te rōpū hapori rānei hei āta tirotiro i te huhua o te kōura i te kōawa. Kei roto nei te kōrapa awa, te kauae-ine me ngā tohutohu e tika ana.

Rights: Manatārua: Tākuta Ian Kusabs
Referencing Hub media

Tūārere 3: Te whakarite anga mō ngā mahi aroturuki, whakaora:

  • He aha ngā tikanga e whāia ana mō te mahi kōura? Kua rerekē ēnei i te takanga o te wā? Matapakia ngā take i rerekē ai aua tikanga i roto i ngā tau (mēnā kua rerekē).

  • He aha ngā ingoa, ngā kupu o tēnei rohe mō te kōura me ērā atu momo ika, aha atu rānei e tūhono ana ki te whakapapa o te kōura? He mea nui te whai whakaaro ki te taiao whānui ake, ki ngā tini hononga i waenga i ngā rauropi, me te noho hauora o te pūnaha hauropi nui tonu (arā, ngā ika, ngā pepeke me ngā tipu e noho tahi ana).

  • Ki hea tū ai ngā mahi aroturuki? Tautohua ngā wāhi pai hei kawe i te aroturuki, i runga i ngā mea kua ākona e koe mai i ngā whānau me te hapū. Me whai whakaaro ki ngā wāhi i reira ngā taupori kōura i mua, ā, kei hea ngā kōura ināianei. Kimihia mēnā kua rahi ake ngā taupori, kua iti ake rānei. Pēhea te nōhanga o te kōura – kua rerekē te āhua o tana kāinga noho i te takanga i te wā? Kua rerekē rānei te āhua o te whakamahi i ngā whenua kei te taha o te wai?

  • Me kōrero koe ki a wai? Me kōrero ki ngā tāngata o ngā whānau, o te hapū, o te iwi, tae atu anō ki ngā tāngata pūtaiao e mōhio ana ki ngā āhuatanga hauropi, me pēhea te whakaora ake i ngā taiao, me ngā mea e noho ana ki aua taiao. Whai i muri i te kōrero tahi, ko te mahi tahi ki te whakatinana i ngā wawata o te katoa.

Kōura (freshwater crayfish)

He kōura wai māori

See more

Ko te kōura tētahi o ngā mea oreore taketake ake o Aotearoa. Nō tuauri whāioio, i wehe mai tōna kāwai whakaheke i ōna uri Ahitereiriana i te āhua 109-60 miriona tau ki muri.

Rights: Manatārua: DOC, CC BY 4.0
Referencing Hub media

He kōrero kōpūtahi

E tūhono ana tēnei kōrero ki Te kōura – te mōrehu onamata, me Te tau kōura.

He whakamihi

I pūtakea mai tēnei mātaitanga i tētahi kōrero i titoa e Ian Kusabs (Te Arawa, Ngāti Tūwharetoa) mō te pukapuka Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland.

Manaaki Whenua, Unlocking Curious Minds & MBIE logos

Tuihonoa Te Reo o Te Repo he whakamihi me te waitohu

See more

E tika ana kia mihia ngā ētita me ngā kaituhi o Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland mō rātou i whakaae mai, i tautoko mai i te hurihanga o te pukapuka nei. Me mihi hoki ngā pūkenga o Pauline Waiti rāua ko Hēni Jacob, tae atu ki ngā kaitautoko taha pūtea, ki a Manaaki Whenua me te kaupapa Unlocking Curious Minds a te MBIE.

Rights: Nō te Karauna te manatārua 2020
Referencing Hub media

 

Glossary

Published: 16 November 2020
Referencing Hub articles

Explore related content

Te whakaora ake i te kuta

Article

Te whakaora ake i te kuta

Me pēhea te whakatipu kuta hei whakahauora ake i ngā pā kuta?

Read more
Te whakatō otaota ki ngā tapa kōawa

Article

Te whakatō otaota ki ngā tapa kōawa

E pai ana te mātao ki ngā ika taketake. E waia ana rātou ki ngā arawai marumaru kua tupuria e ...

Read more
Diagram of the modern day tau kōura.

Article

Te tau kōura – he tikanga tūturu mō te hopu me te tirotiro kōura

Ko te tau kōura te tino tikanga mahi kōura o mua, o nāianei hoki, a ngā iwi o Te Arawa ...

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato