Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Article

Te kōura – te mōrehu onamata

He manako te kōura i kore ai

I aha i noho taonga ai te kōura?

Ko Aotearoa anake te kāinga tūturu o te kōura wai māori (ko te kēwai anō tētahi o ōna ingoa). E rua ngā momo:

  1. Ko Paranephrops planifrons – kei Te Ika-a-Māui me Te Tai Poutini (arā, te tai hau-ā-uru o Te Waipounamu)

  2. Ko Paranephrops zealandicus – kei te taha rāwhiti me te taha tonga o Te Waipounamu.

holding a Paranephrops planifrons (Te Ika-a-Māui) crayfish

Paranephrops planifrons (Te Ika-a-Māui)

See more

Kei Te Ika-a-Māui me Te Tai Poutini (arā, te tai hau-ā-uru o Te Waipounamu) a Paranephrops planifrons, tētahi o ngā kōura wai māori taketake ake e rua o Aotearoa.

Rights: Manatārua: Manaaki Whenua – Landcare Research, CC BY 4.0
Referencing Hub media

Ko te kōura tētahi o ngā ika tuatahi, ngā ika taketake o Aotearoa. Nō tua whakarere ōna kāwai whakapapa. Nō te takiwā o te 109-60 miriona tau ki muri, ka wehe te kāwai whakaheke ki te kōura, me te kāwai whakaheke ki ōna whanaunga o Ahitereiria. I te mea he noho te kōura ki te wai māori anake, e tohu ana te kōura he wai māori e rere mutukore ana i Zealandia mai i te wā tonu i wehe mai ai tēnei whenua i Te Uri Māroa i te 60–80 miriona tau ki muri. Mō te whakatūturu i ngā kōrero mō te kunenga mai o Aotearoa, e rite ana te mana o te kōura ki te mana o te tuatara (ngāi Sphenodon), te wētā (ngāi Stenopelmatidae me ngāi Rhaphidophoridae) me te kiwi (ngāi Apteryx).

A Paranephrops zealandicus (Te Waka-a-Māui) crayfish or koura

Paranephrops zealandicus (Te Waka-a-Māui)

See more

Kei te taha rāwhiti me te taha tonga o Te Waipounamu a Paranephrops zealandicus, tērā atu o ngā kōura wai māori taketake ake o Aotearoa.

Rights: Manatārua: Manaaki Whenua – Landcare Research, CC BY 4.0
Referencing Hub media

He tino kai te kōura ki ō tātou tūpuna, mātua rā ērā e noho tata ana ki ngā roto i te takiwā o Taupō me Rotorua i Te Ika-a-Māui. Inā te nui o te kōura ka hopukina e rātou, ka kainga, ka noho hoki hei rawa hokohoko. I ēnei rā, e kīia ana he taonga tēnei hanga, te kōura. Kei te rahi tonu te kōura i Rotoiti, i Rotomā, i Tarawera (i Te Moana-a-Toi) me Taupō (i te rohe o Waikato).

He kawenga nui tā te kōura i te pūnaha hauropi wai māori. He kai pai mā ētahi atu ika māori pēnei i te tuna (ngā momo Anguilla), i te kōkopu (Galaxias argenteus), i te īnanga (Galaxias maculatus), i te pōrohe (Retropinna retropinna), mā ētahi manu māori hoki pērā i te kawau (ngāi Phalacrocorax) ā, mā te tangata anō. He kai ota, he kai kiko te kōura, he kai toenga whakapopo anō. He tūranga nui tōna i tana kāinga noho, nā ana mahi konihi, tana wāwāhi i ngā tipu me tana ‘horoi’ haere i te parakiwai hungahunga kei te takere o te kōawa. Ā, he nui hoki te pānga o ēnei mahi ki ētahi atu hanga tuaiwi-kore pērā i te pepeke, i te mawhiti, i te kaiwhao me te noke. Waihoki, kei te kaha haere te tū o te kōura hei ‘momo tūtohu’, nā ana mahi nui i ngā māwhaiwhai kai o ngā pūnaha hauropi wai, tae atu ki tana noho mai hei waitohu, hei taonga tuku iho anō.

Noho ai te kōura ki hea? / He pēhea rawa tō tātou mōhio ki a ia?

He nui ngā kōrero kua tuhia i Aotearoa mō ngā āhuatanga hauropi o te kōura noho kōawa. Engari he iti ngā mahi rangahau i ngā kōura noho ki ngā wai rerekore pērā i te roto, i te hāpua me te repo. Nā te iti o ngā kōrero kua puta mō ērā o ngā kōura, uaua ana te tiaki me te whakataki a ngā iwi me ngā pūtahi pūtaiao kāwanatanga i ngā taupori kōura.

Five fishermen hauling in a catch of crayfish c.1921

Te tō mai i te tau kōura ki te waka

See more

He tokorua e whakamahi ana i te tau kōura me te mārau hei tō mai i ngā kōura ki te waka. Ko te tau kōura te hua o ngā mātauranga kua āhua 500 tau e tupu haere ana, ā, kua kitea he pai ake tēnei tikanga i ētahi atu kua whakamātauria

Whakaahua ca. 1921, kāore e mōhiotia ana te ringa whakaahua.

Fishermen hauling in a catch of crayfish (tau kōura). Ref: 1/2-038200-F. Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand. /records/22813460

Rights: Manatārua: Out of copyright
Referencing Hub media

Ko tētahi take i iti ai ngā kōrero mō ngā kōura noho roto, ko te korenga o tētahi tikanga pai hei tīpako i a rātou. Heoi anō, kua tīmata ināianei te whakamahi i tētahi taputapu Māori tūturu mō te hopu kōura e kīia nei ko te tau kōura (tirohia te whakaahua 1), ā, kua kitea te whaihua o tērā hei tikanga tīpako. E taea ana hoki ngā whakaweku (arā, ngā pūpū rarauhe) te whakamahi i te kōawa, i te hāpua, tērā pea ka taea hoki te whakamahi i te repo.

He kōrero kōputahi

E tūhono ana tēnei kōrero ki Te tau kōura – he tikanga tūturu mō te hopu, me Te whakaora ake i te kōura.

He whakamihi

I pūtakea mai tēnei mātaitanga i tētahi kōrero i titoa e Ian Kusabs (Te Arawa, Ngāti Tūwharetoa) mō te pukapuka Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland.

Manaaki Whenua, Unlocking Curious Minds & MBIE logos

Tuihonoa Te Reo o Te Repo he whakamihi me te waitohu

See more

E tika ana kia mihia ngā ētita me ngā kaituhi o Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland mō rātou i whakaae mai, i tautoko mai i te hurihanga o te pukapuka nei. Me mihi hoki ngā pūkenga o Pauline Waiti rāua ko Hēni Jacob, tae atu ki ngā kaitautoko taha pūtea, ki a Manaaki Whenua me te kaupapa Unlocking Curious Minds a te MBIE.

Rights: Nō te Karauna te manatārua 2020
Referencing Hub media

Glossary

Published: 16 November 2020
Referencing Hub articles

Explore related content

Te whakatō otaota ki ngā tapa kōawa

Article

Te whakatō otaota ki ngā tapa kōawa

E pai ana te mātao ki ngā ika taketake. E waia ana rātou ki ngā arawai marumaru kua tupuria e ...

Read more
Diagram of the modern day tau kōura.

Article

Te tau kōura – he tikanga tūturu mō te hopu me te tirotiro kōura

Ko te tau kōura te tino tikanga mahi kōura o mua, o nāianei hoki, a ngā iwi o Te Arawa ...

Read more
Spotlighting kōura (freshwater crayfish) along Lake Taupō

Article

Te whakaora ake i te kōura

Me pēhea te whakaora ake i ngā taupori kōura?

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato