Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Video

Ngā momo inanga katoa

View in English

He karangatanga te inanga mō ngā momo whakawhitiwhiti wai e rima, ngā ika ririki ka heke. Kua tata korehāhā ngā momo e whā o roto i te rima i te korenga o ngā puni kaiao, te patuhia e ngā taraute, te hao inanga me ngā ārai kei ngā arawai e aukati ana i ngā hekenga, pēnei i ngā kōrere. Ko te kōkopu taiwhara anahe kāore e tata korehāhā ana.

Hāunga te inanga, he moeao ngā momo inanga katoa o Aotearoa. Ka noho ngā hua i waho i te wai mō te wā roa, ā, me āta marumaru i ngā otaota kia mākūkū tonu ai.

Karangahia ai hoki i ētahi wā ngā kehakeha he inanga.

Inanga me ngā momo inanga

Tuhinga

Nā Cheri van Schravendijk-Goodman

He karangatanga matua te inanga mō ngā ika māpurapura ka haoa e te tangata, ka tunua ki te hēki rānei, he kai reka. Engari, e rima kē ngā momo ika ririki kei tēnei karangatanga. Ko te kōkopu nui, ko te kōkopu taiwhara, te kōkopu kaueapoto, te kōaro me te inanga. Kōrero ai ngā iwi o Te Pūaha mō tētahi atu momo inanga – he ‘inanga tuarua’ ki a rātou – ā, ko te pōrohe.

Ko te inanga te momo ka tino kitea, he pai ake ki a rātou te whakaputa hua ki ngā wāhi wahapū, arā, kāore e tino totetote nei te wai. Ka whakaputaina e rātou ngā hua ki ngā tapa mauti, kia haere mai ai tētahi tai nui i te moana ki te awa, ka whakapiki i te hohonu o te wai, mā tērā e eke ai ngā ika ki ngā tapa otaota, ki reira whakaputa ai i ā rātou hua. Kātahi ka heke anō te wai, ka waiho ngā hua ki ērā wāhi mākūkū. Ka haere mai anō te tai nui, ka whakapiki anō i te hohonu o te wai, ā, ka rewahia ērā torongū ki te moana.

Nō reira, kei te takiwā o te 200 maero te tawhiti i te whenua, ā, kāore i te tino mōhiotia ana, e ahatia ana aua torongū.

Ērā atu o ngā ika ririki – ngā kōkopu, ngā kōaro – kāore hoki e mōhiotia ana ngā nekehanga o ā rātou mahi whakaputa hua. E tino mārama ana ngā nekehanga a ngā inanga, nō te mea ko ērā ngā ika e mārama nei te kitea,  ā, he maha hoki ngā inanga. Engari anō ngā kōkopu me ngā kōaro, ka rata kē ki ngā kōawa tokatoka, he nui ngā tauwharenga me ngā hikuwai anō hoki.

E mahitahi ana mātou ko NIWA ki te whakangūngū i ētahi tāngata e noho ana ki ngā rohe hōpuapua, kia whai pūkenga ai rātou ki te haere ki te aro turuki, kia kohikohia ngā kōrero mō ngā kōkopu me ngā kōaro.

He whakamānawa: © Te Whare Wānanga o Waikato. Tēnā, tirohia ngā mihi kei te ataata e kitea ai ngā whakamānawa.

Glossary

Rights: University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato
Published: 19 March 2018
Referencing Hub media

Explore related content

Appears inRelated resources

Interactive

Ngā ika taketake wai māori

Neke atu i te 54 ngā momo ika taketake, ā, kei te takiwā o te 20 ngā momo ika tauhou ...

Read more
Ngā tohu mō ngā rawa ā-iwi

Article

Ngā tohu mō ngā rawa ā-iwi

He aha te ‘tohu’ e kōrerotia ake nei?

Read more
Ngā taonga raranga

Article

Ngā taonga raranga

He taonga nui te kuta me te harakeke ki ngā kairaranga Māori – i ngā rā o nehe, ā, i ...

Read more
Ngā roto tāpokapoka

Article

Ngā roto tāpokapoka

Te rākau taumatua, he karahuinga manu.

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato