Science Learning Hub logo
TopicsConceptsCitizen scienceTeacher PLDGlossary
Sign in
Article

Te Repo – he kupu whakataki

He taonga tonu te repo ki a ngāi Māori. Ko ētahi atu kupu mō te repo, ko te wairepo, ko te reporepo, ko te kōreporepo, ko te poharu, me te roto. He nui ōna kōrero tuku iho me ōna hua ki te iwi, ki te ōhanga, mō te wairua anō. He puna whakaora mātauranga, he nui anō ngā mea o te repo ka whakamahia hei painga mō te tangata. He mahinga kai mā ngā marae, ngā whānau, ngā hapū me ngā iwi e pātata ana. Koia te tino kāinga o te huhua noa o ngā tipu, ngā ika, ngā manu me ngā moroiti e noho taonga ana ki te iwi. Waihoki, he maha ngā repo e tāwharau ana i ngā tipu nō reira mai ētahi tino rongoā māori.

Illustration of wetland plant zones.

Te wāhi whakaputa uri o te matamata

See more

He whakaahua e tohu ana i ētahi o ngā tipu kei te wāhi e whakaputa uri ai te matamata.

Nā Tākuta Monica Peters te whakaahua.

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research
Referencing Hub media

He wāhanga anō ngā repo o ngā wai e rere ana i te uma o Papatūānuku, pērā anō i ngā awa me ngā roto. E āta hono ana hoki te mauri ora o te repo ki te mauri ora o te hapū, o te iwi me ō rātou whakapapa. Ki te raru ngā whakapapa o te repo, ka raru anō te mauri o te iwi, inā rā, kua kore e pai tā rātou toro i tērā o ngā mahinga kai, kua kore e horahia ētahi kai taketake o te rohe hei manaaki i te manuhiri.

Te kore haere o ngā repo i Aotearoa

I ēnei tau 150 kua hori ake nei, he nui ake i te 90% o ngā repo o Aotearoa kua ngaro i te mata o Papatūānuku. Ka mutu, ko ngā mea e toitū tonu ana, kua noho mōrearea i te rawekehanga tonutanga o te whenua me ngā mahi a te tangata. Kua tupu haere, ā, e tupu haere tonu nei te mārama o ngāi Māori ki ngā raru nui e pā nei ki ngā repo, me te aha, he maha ngā kaupapa whakaora repo kua ara ake, ko ngā hapū me ngā iwi kei te arataki.

Te kori ake ki te mahi

He maha ngā mahi e kawea ana e ngā whānau, ngā marae, ngā hapū, me ngā iwi ki te whakahauora ake i ō rātou repo. He mahi nui ka taea e ngā kura ki te whiri taura torokaha i waenga i ngā kaiako, ngā tauira, ngā whānau me ō rātou repo. He kohinga rauemi a TTuihonoa Te Reo o Te Repo kua tuhia hei āwhina i ngā kaiako ki te kukume mai i ngā ākonga hei kaitiaki repo. Ko te tino o te kaupapa nei, he whakapūmau i ngā mātauranga Māori mā roto i ngā mahi whakaora ake i te taiao.

Ko Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland te pūtakenga mai o Tuihonoa Te Reo o Te Repo. E arotahi ana tērā pukapuka ki te wāhi nui ki ngā uara e pā ana ki te repo i Aotearoa, i runga anō i te titiro a te Māori ki te taiao. Koia anō hoki te hua o ngā rangahautanga kua kawea ngātahitia e Waikato-Tainui me Manaaki Whenua mō ētahi tau nei.

He kōrero kōpūtahi?

He kōrero hei āwhina i te kaiako – kei konei ētahi kōrero hei ārahi i te tangata ki te whakamahi i Tuihonoa Te Reo o Te Repo.

He whakamihi

I pūtakea mai ēnei kōrero i te upoko whakataki o Te Reo o Te Repo – the Voice of the Wetland.

Manaaki Whenua, Unlocking Curious Minds & MBIE logos

Tuihonoa Te Reo o Te Repo he whakamihi me te waitohu

See more

E tika ana kia mihia ngā ētita me ngā kaituhi o Te Reo o Te Repo – The Voice of the Wetland mō rātou i whakaae mai, i tautoko mai i te hurihanga o te pukapuka nei. Me mihi hoki ngā pūkenga o Pauline Waiti rāua ko Hēni Jacob, tae atu ki ngā kaitautoko taha pūtea, ki a Manaaki Whenua me te kaupapa Unlocking Curious Minds a te MBIE.

Rights: Nō te Karauna te manatārua 2020
Referencing Hub media

Glossary

Published: 16 November 2020
Referencing Hub articles

Explore related content

Ngā tohu ā-iwi me te repo

Article

Ngā tohu ā-iwi me te repo

Mō te wāhi ki te repo, me whakatakoto pea he kaupapa aroturuki e aro nui ana ki ētahi momo e ...

Read more
Te whakahoki mai i ngā rākau rongoā ki te repo

Article

Te whakahoki mai i ngā rākau rongoā ki te repo

Me pēhea te whakahoki mai i ngā rākau rongoā ki te repo?

Read more
Ngā ika meroiti me te repo

Article

Ngā ika meroiti me te repo

He aha te ika meroiti? He aha ngā painga o te ika meroiti?

Read more

See our newsletters here.

NewsEventsAboutContact usPrivacyCopyrightHelp

The Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao is funded through the Ministry of Business, Innovation and Employment's Science in Society Initiative.

Science Learning Hub Pokapū Akoranga Pūtaiao © 2007-2025 The University of Waikato Te Whare Wānanga o Waikato